تربیت اخلاقی در دوره ی ابتدایی: تحلیل محتوای کتاب های "فارسی بخوانیم"

چکیده نظام تعلیم و تربیت، به سبب کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و علمی گوناگونی که داشته همواره موضوع مهمی بوده و می تواند ابزار کارآمدی برای رشد و توسعه ی ملت ها باشد. یکی از مهم ترین جوانب نظام تعلیم و تربیت، توجه و تمرکز آن بر روی تربیت اخلاقی کودکان امروز و شهروندان آینده می باشد. فزون بر آن که از طریق دین و تربیت دینی نیز می توان به تربیت اخلاقی مبادرت ورزید اما باید گفت که تربیت اخلاقی نیازمند مبانی عقلانی فلسفه های مختلف نیز می باشد. یکی از مهم ترین این فلسفه ها، فلسفه ی اگزیستانس می باشد که به دلیل تأکید ویژه ی آن بر روی عواطف و احساسات، می توان از آن به منظور تربیت اخلاقی بهره گرفت. آن چه این پژوهش به بررسی آن پرداخت "تربیت اخلاقی در دوره ی ابتدایی: تحلیل محتوای کتاب های فارسی بخوانیم" بود. با علم به این که کودکان و دانش آموزان دوره ی ابتدایی مسائل اخلاقی را از طریق شعر، داستان، رمان و ... بهتر می آموزند، دریافتیم که در محتوای کتب فارسی بخوانیم دوره ی ابتدایی، بهتر می توان این مطالب را گنجاند. از این رو، بر مبنای فلسفه ی کارل یاسپرس و رمان شازده کوچولو، نُه مولفه ی اخلاق اگزیستانسی را پس از ژرف کاوی برگزیده و آن ها را در دو طیف مقوله های اخلاق فردی شامل گناه آگاهی، عشق، معنویت، اصالت فرد و نقد بر از- خود- بیگانگی و مسئولیت؛ و مقوله های اخلاق اجتماعی شامل ارج آدمی، مرگ آگاهی، رنج آگاهی و صلح طلبی دسته بندی نمودیم. سپس با استفاده از ابزار تحلیل محتوا (با واحد تحلیلی جمله و مضمون)، به تحلیل و بررسی چگونگی های گنجانده شدن مولفه های ذکر شده در محتوای کتب مذکور پرداختیم و پس از تجزیه و تحلیل آن ها به این نتیجه رسیدیم که در پایه های اول، دوم و سوم، در هر دو سطح جمله و مضمون، توجه به مقوله های اخلاق فردی و اجتماعی تربیت اخلاقی بسیار کم بوده اما تا حدودی این کم بودها در پایه های چهارم و پنجم جبران گشته اند. همچنین، تحلیل ها نشان دادند که در مقوله های اخلاق فردی، نظام آموزشی کشورمان بیشترین تأکید را بر روی مولفه های مسئولیت و معنویت؛ و در مقوله های اخلاق اجتماعی، بیشترین تأکید را بر روی صلح طلبی و ارج آدمی داشته است. واژگان کلیدی:تربیت اخلاقی، فلسفه ی اگزیستانس، شازده کوچولو، کارل یاسپرس